Âfâk ne demek?

Ufuklar, gök ile yerin birleşmiş gibi göründüğü yer, kenar, sınır, etraf, dış dünya. Ayrıca Âfâk, objektif kelimesi karşılığında kullanılan bir terimdir.

Kur’an-ı Kerim’de bir yerde geçen âfâk tâbiri “dış dünya” anlamında kullanılmaktadır: “Biz onlara (kudretimize dalâlet eden) ayetlerimizi hem âfâk’ta (dış dünya) hem de enfüslerinde (iç dünyalarında) göstereceğiz. Tâ ki onun hakkın ta kendisi olduğu açıkça belli olsun. Rabbinin her şeyi görüp gözetici olması sana yetmez mi? ” (Fussilet, 41/53).

Bu ayetin tefsiri çeşitli şekillerde yapılmıştır. Âfâk’ın İslâm devletinin ilerde büyük fetihler yapacağına, İslâm’ın dünyanın dört bir yanına ulaşacağına işaret olduğu ifade edilmektedir. Ayrıca Süddî ve Mücâhid ile Hasan-ı Basrî gibi müfessirler, âfâk’ın Bedir* zaferi veya Mekke’nin fethi olduğunu kaydederler. Bu iki fetih ve başarıyla Cenâb-ı Hakk’ın Hz. Peygamber ve onun ümmetine yardım ettiği, küfrü ve yandaşlarını yalnız bıraktığı görülmekte olup âfâk’ın yani dış dünya gözüyle görünen ayet ve mu’cizelerin, bu ve bunlara benzer hususlar olduğu belirtilmektedir

Atâ İbn Ebi Rebâh’tan gelen tefsire göre, âfak tabiri ile dış dünyada var olan bütün canlı ve cansız varlıkların hepsi ve madde âlemi kastedilmektedir.

Allah’ın bu ayetteki va’di gerçekleşmiş, kâfirlerin Mu’cize isteklerinin karşısında gerek Resulullah (s.a.s.) döneminde gerek daha sonraki dönemlerde ve ondört asırdan beri gerçekleşen İslâmî başarılara her gün biri daha eklendiği gibi Cenâb-ı Hakk iç ve dış dünyadaki ayetlerini sürekli olarak açıklamaya devam etmektedir. İnsanoğlu âfâk’ı ve enfüsü* dış dünyada tezahür eden olaylarla ve varılan bilgilerle biraz daha yakından anlamaktadır. Ayrıca insanlar dış dünyalarında, yeryüzünde gördüklerinin dışında ve bütün kâinâtta milyarlarca varlığın mahiyetini, her yönüyle öğrendiler, her gün daha da yeni bilgiler elde etmektedirler. “…onun hakkın ta kendisi olduğunu anlayıncaya kadar ayetlerimizi onlara Âfak’ta ve Enfüs’te göstermeye devam edeceğiz. ” ilâhî buyruğu insanoğlunun bugün sahip olduğu âfâki bilgileri açıklamaktadır. Bu dış dünyadaki madde plânını oluşturan bilgilerin yanı sıra çıplak gözle insanlara İslâm’ın başarısı ve kâinata hâkimiyeti de gösterilmektedir. Bu hâkimiyet âfâk’ın bir tecellisi ve tezahürüdür.