Riya Nedir? Riya hakkında ayet ve hadisler nelerdir?
Riya;iş,söz ve davranışlarda gösterişe yer verme, bir iyiliği veya salih bir ameli Allah’ın rızasını kazanmak niyetiyle değil insanların beğenisi için yapma.Bu davranışa riya, bu davranışta bulunan kimseyede riyakar veya mürai denir.. Riya, insanlar arasında manevi nufuz, şan ve şöhret, maddi çıkar sağlamak için yapılır.Dünyaya ait bu tür maddi ve manevi çıkarları elde etmek için dinin insanlar tarafından kutsal değerlere karşı beslenen bağlılık ve hürmet duygularının alet edilmesi riyanın en kötü şeklidir.Bu tür davranışlar hilekarlık ve yalancılıktır.İnsan şeref ve haysiyetine hakarettir.
Riyakar kişinin söz ve davranışlarındaki samimiyetsizlikleri, diğer insanlar tarafından kısa zamanda anlaşılır.Bunlara kimse güvenemez.
Riyanın her çeşidi ahlaksızlık olduğu halde ibadetlerde riyakar olmak çok daha büyük bir ahlaksızlıktır.Rasulullah Efendimiz:
”Muhakkak ki,sizin için en çok korktuğum şey,küçük şirk yani riyadır”(Tirmizi,Hudut-24)buyurmuştur.
İbadet Allah için yapılır.Allah’ın rızası dışında bir amaçla; gösteriş olarak ibadet yapmak, Allah rızsını ortadan kaldırır.Gösteriş için ve bir çıkar düşüncesiyle Kuran okumak, namaz kılmak, oruç tutmak, zekat vermek vs. ibadetleri boşa çıkarır.Allah’u Teala:
”Ey iman edenler!Sadakalarınızı, insanlara gösteriş için malını harcayan, Allah’a ve ahiret günününe inanmayan kimse gibi başa kakmakve eziyet etmek suretiyle boşa çıkarmayın.Çünkü onun bu gösterişinin hali,üzerinde az bir toprak bulunan bir kaya parçasının haline benzer ki,ona şiddetli bir yağmur isabet edince üzerindeki toprağı temizleyip kendisini kati bir taş halinde bırakır.”(Bakara 264)buyurmuştur.
Şu halde Allah’ın emrini ve rızasını düşünerek değilde dindar görünmek için ibadet etmek, alim ve bilgili desinler diye ilimle uğraşmak, cömert tanınmak için sadaka vermek, riyadan ötürü kötü bir davranışın ötesinde bir anlam ifade etmemektedir. Resulullah Efendimiz;
”Her kim duyulsun diye bir iş ilerse,Allah onun kıymetsizliğini duyurur.Her kim gösteriş olsun diye bir iş yaparsa,Allah da onun gösteriş yapmasını ve değersizliğini ortaya çıkarır.”(Müslim,zühd-38)
”Şüphesiz riya şirktir”(İbni mace,fiten-16)
”Muhakakki riyanın en azıda şirktir”(Taberani)
”Riyakara kıyamette ‘Ey facir! Ey hileci! Ey riyakar! Senin amelin boşa gitti.Ecrin yanıp kül oldu.Git,kime amel ediyor idiysen ondan ecrini ve mükafatını al’denir.(Beyhaki)buyurmuştur.
Riya çok değişik şekillerde yapılmakla birlikte,bunlarda ortak olan özellik, dindarlık veya dürüstlük görüntüsü altında, insanlar arasında çıkar sağlamak, şan ve şöhrete ulaşmak arzusudur.Sevmedikleri kişileri seviyormuş gibi görünen,onlara yağ çeken,öven ve böylece menfaat sağlamaya çalışanlarada bol bol rastlanır.
Allah’ ve insanlara karşı samimi davranarak riyadan uzak durmak mümkün olduğu kadar ibadetleri gizli yapmak, Allah rızasını insanların övgüsü, isteği, yergisi, korkusu ve çıkar düşüncesine tercih etmek müslümanın prensibidir.
Riya kısım kısımdır.
Birinci kısım:BEDEN YÖNÜNDEN DİNDE RİYA YAPMAK
Bu beden zayıflığını belirtmek ve rengin sarardığını göstermektir ki bu durum, muhataplarına ahiretten çok korktuğunu ve din hususunda çok üzüldüğünü belirtmek içindir.Beden zafiyetiyle az yediğine ve sararmakla da geceleyin uykusuz kaldığına fazla çalıştığına ve din için pek üzüldüğüne inandırmak ister. Bu sebepler belirdiğinde halk bu adama güzel hasletlerinden dolayı istidlal eder.Riyakarın nefsi de bu hasletlerinin halk tarafından bilinmesi ile zevk ve rahatlık duyar.
İkinci kısım:GÖRÜNÜŞ VE KİSVE İLE RİYAKARLIK YAPMAK
Bir cemaatin arasında kabul göreceği şekilde giyinmek de riyadır.Kendini o cemaatin içinden biri olduğunu göstermek amacıyla aynı elbiseye peygamber kisvesi olduğunu düşünmeden bilmeden bürünmek riyaya girer.Hatta böyle kimseler dahada aşırıya giderler.Mesela normal kumaştan sade bir cübbe giymek varken onlar parlayan bir kumaştan beyaz rengi tercih ederler.Sarığı normal bir şekilde sarmak varken daha büyük ve geniş sarar ve aşırıya kaçarlar.Bunlarda aynı kategoriye girer.Dünya ehlinin riyası ise güzel elbiseler, kıymetli binekler,genişlikler, mesken, ev aşyası,mobilya,rengarenk libaslar dır.Bu gürüpların her biri, mertebesini giydiği kıyafette görmektedir.O kiyafetten daha düşük bir kıyafet ona ağır gelir.Her ne kadar o kıyafeti giymek mubah isede kötülenmek korkusundan giymez.
Üçüncü kısım:SÖZ İLE YAPILAN RİYA
Din ehlinin riyası vaaz etmek, hatırlatmak, hikmetle konuşmak,hadis ve eserleri,menkıbeleri ezberlemek.Bunları,ilmin çokluğunu isbat etmek için yapar.iyiliği emretmek, kötülükten nehyetmek, münkerlere karşı kızıp reaksiyon göstermek, konuşurken sesini zayıf çıkarmak, Kuran’ı okurken mahzun olduğunu korktuğunu göstermek için ince sesle okumak, hasmını susturmak için mücadele etmek vs. bunlarda din ilmindeki kuvvetini halka göstermek ve gözlere alim, bilgili olarak gözükmek için yapar.Dünya ehlinin sözle riyası, şiirleri ezberlemek, darb-ı meselleri hıfzetmek, ibarelerde belagat ve fesahat göstermek vs.dir. Bunları berlirli amaçlar ile yaparlar..
Dörüdüncü kısım:AMEL iLE YAPILAN RİYA
İnsanların yanında iyi bir Müslüman olduğunu göstermek için namaz kılarken uzun süre ayakta durması,sırtını düzeltmesi, uzunca secdede ve rukuda kalması, başını eğmesi, sağa sola bakmayı terk etmesi,sükuneti belirtmesi, ayaklarını ve ellerini düzgün tutması gibi fiillerdir.Aceleci bir riyakar acele iel yürür.Din ehlinden birini gördüğü zaman yavaşlar va vakara bürünür.Aceleciliğe nisbet edilmekten korkar.Eğer o kişi gözden kaybolursa yine aceleyle yürümeye başlar.Buna göre misallei genişçe çoğaltabilirsiniz.
Burada bir gurup vardır ki bunu okuduğu ve bildiği zaman yalnız halinin,halkın arasındaki haline benzemesnden korar.Ve yanlız yani halvette kendisini halkın arasında olmak istediği şekle zorlar.Zorlar ki halkın arasında bir amellerinde bir değişiklik yapmaya muhtaç olmasın.Bu kişi böyle yapmakla riyadan kurtulduğunu zanneder.Ancak riyası katmerleşmiştir.Çünkü halvethanesinde de riyakar oldu.Misal halvet ve tenhada,halkın gözleri önünde güzel yürüyebilmek için güzel yürümeye çalışmıştır.Allah’dan koktuğu veya haya ettiği için değil.
Yapılan her ibadeti, ameli, yürümeyi, kalkmayı, yatmayı, kalmayı, yemeyi, çalışmayı, ilim telab etmeyi, giyinmeyi vs. ALLAH için yapmalı.Rızasını taleb etmek için yapmalı.İnsanların sana verecek ne cenneti, ne de seni cezalandıracak cehennemi var.Riya yapan bir insan ahirette amellerine karşılık bir mükafat bulamayacağı gibi azar ve ceza görecektir.Riyakarlık kişisizliği ve haysiyetsizliğide aynı zamanda kabul etmektir.
www.ihvanlar.net