İslamda çok eşlilik sebep ve hikmetleri

«…beğendiğiniz iki, üç, dört kadar kadınlarla evlenebilirsiniz; şayet aralarında adaletsizlik yapmaktan korkarsanız bir tane almalısınız…» (en-Nisâ: 4/3) mealindeki âyet dörde kadar kadınla evlenmeye izin vermektedir. Ancak bu izin mutlak değildir; adalet şartına bağlanmıştır. Adaletten maksad «sevgi ve gönül bağında eşitlik» mânasında sübjektif adalet olmayıp, yiyecek, içecek, giyecek, mesken ve beraber kalma süresinde eşitlik» mânasında objektif adalettir. Gönül ferman dinlemiyeceği için sevgide eşitlik şart koşulmamış: «Adil davranmaya ne kadar uğraşsanız kadınlar arasında eşitlik yapamıyacaksınız, bari bir tarafa tamamen meyletmeyin ki, o birini askıdaymış gibi bırakmış olmayasınız…» (en-Nisâ: 4/129) buyurularak bunun mümkün olmadığı ifâde edilmiş ve objektif adalet istenmiştir.
İslâmda erkeğe birden fazla kadınla evlenme izninin verilmesini kadın haklarına riayetsizlik sayanlar olmuştur, ayrıca kadına böyle bir hakkın tanınmamasına itiraz edilmiştir. Daha çok gayr-i müslimler tarafından ileri sürülen bu itirazlara şöyle mukabele edilebilir:
   a) Bu bir emir değil, izindir; dileyen kullanır, dilemeyen kullanmaz. Kadın evlenirken, kocasının, üzerine evlenmemesini şart koşarsa kocası bu şarta riâyet etmek mecburiyetindedir.
   b) Bu izin mutlak değil, adalet şartına bağlıdır; adalete riâyet edemiyecekler için birden fazla kadınla evlenmek caiz ve helâl değildir.
   c) İslâm asırların ve nesillerin dinidir. Belli bir mekân ve zamanın değil bütün zamanların ihtiyaçlarına hitab eder. Savaşların sık olduğu zamanlarda erkeklerin sayısında azalma olmakta, kocasız kalan hanımların, ikinci eş olarak da olsa evlenme ihtiyaçları ortaya çıkmaktadır.
   d) Bazı evliliklerde erkek güçlü olurken ve çocuk isterken kadın soğuk, hasta veya çocuksuz olmaktadır; bu durumda, ilk evliliği bozmadan erkeği zinadan korumak ve çocuğa kavuşturmak bu izni zarurî kılmaktadır.
   e) Tek evliliği kanunlaştıran ülkelerde erkekler fi’len tek kadınla yetinmeyip yasak ve gizli ilişkiler kurmakta, bunun da aile, toplum ve ahlâka zararı dokunmaktadır.
Bu hak kadına niçin verilmemiştir?
   Allah kadın ve erkeği farklı vasıflar ve özellikler vererek yaratmış, hayatta da kısmen farklı roller vermiştir; bunların en önemlisi kadının çocuk yapma özelliğidir. Aile toplum için zaruri, soyun tesbiti (çocuğun kime ait olduğunu bilmek) de aile bağı için gereklidir. Kadına birden fazla erkekle evlenme izni verilseydi soyun tesbiti, çocuğun kime ait olduğu bilinemez, aile bağı çözülür, neticede toplum yok olurdu. Ayrıca kadının evde ve aile hayatındaki rolü birden fazla erkek arasında bölünmeye müsait değildir. Birden fazla erkeğin paylaştığı kadınla aile (özel ev) kurulamaz, ancak genel ev kurulabilir. Tarih boyunca ailede, erkeğin (kocanın) tek olması gerçeği de İslâmî anlayış ve uygulamayı teyit etmektedir.