Kaza namazlarında tertip ne demektir, şart mıdır?

Tertip sahibi demek, en fazla beş vakit kaza namazı olan kimse demektir. Altı vakit kaza namazı olursa, bu kimse artık tertip sahibi olma özelliğini kaybeder. Vitir namazı bu hesaba dâhil değildir.

Tertibin düşmesi için kazaya kalan altı vaktin art arda olması şart değildir. Kazaya bırakılan bu altı vakit namaz,  ayrı ayrı da olsa, yani bunların arasında eda edilmiş namaz da olsa, yine tertip düşer.

Tertip sahibi olan kimse, kaza namazı ile vakit namazı arasında tertibe uymak zorundadır. Buna göre, kaza namazını kılmadıkça vakit namazını kılamaz.

Tertip sahibinin sıra gözetmesinin delili: Resûlullah (S.A.V.)’in Hendek Savaşı’nda dört vakit namazı kılamayınca bunları sıraya sokarak ve vakit namazından önce kılmasıdır.

Tertip sahibi olmayan kimse ise, kaza namazlarını kılmadan vakit namazlarını kılabilir.

Bir kimse vaktiyle bir ay namaz kılmayıp daha sonra bunları kaza etmeden vakit namazlarını düzenli kılmaya başlamış iken, tekrar bir vakit namazını kazaya bırakacak olsa, bu son namazını hatırladığı halde kaza etmeden bunu müteakip olan vakit namazlarını eda edebilir. Çünkü üzerinde eskiden kalma hayli namaz vardır, tertip sahibi olma özelliği düşmüştür.

Tertip sahibi olan bir kimse, her nasılsa uykuya dalıp bugünkü günün sabah namazını kılamamış bulunsa bu sabah namazını bugünkü öğle namazından evvel kaza etmesi gerekir. Bunu hatırladığı halde kaza etmeksizin öğle namazını kılsa, bu namaz İmam Muhammed’e göre sahih (geçerli) olmaz. İmam Ebu Yusuf’a göre farz olmaktan çıkar, nafile olur. İmam-ı Azam’a göre ise geçici olarak sahih olmaz. Şöyle ki bundan sonra o sabah namazını kaza etmeden beş vakit namazını daha eda edecek olursa bu altı vaktin hepsi de sahih olmuş olur. Fakat böyle beş vakit namazını daha kılmadan o sabah namazını kaza ederse arada kılmış olduğu vakit namazları sahih olmayıp yeniden kılınmaları gerekir.

Aynı şekilde tertip sahibi bir kimse, sabah namazını kaçırmış olduğu halde bunu unutup öğle namazını kılacak olsa, bu öğle namazı sahih olmuş olur.

Tertip sahibi olan kimse, kazaya kalmış olan yatsı namazını fecir (şafak)tan sonra hatırlayıp, vakit ise yalnız sabah namazını kılmaya müsait bulunsa, sabah namazını eda eder, yatsı namazını daha evvel kaza etmemesi, bu sabah namazının sahih olmasına mani olmaz. Ancak kaçırdığı namazı hatırladığı halde vakit namazını pek uzatıp da, bu yüzden vaktin daralmasına sebebiyet vermiş olursa, o halde vakit namazı caiz olmaz.

Tertip sahibi olma özelliğini düşüren üç şey vardır:

1- Kazaya kalan vakit namaz sayısının altıya ulaşması… (Vitir namazı buna katılmaz.)
2- Kaza namazını unutmak… Vakit namazını kılarken kaza namazını hatırlamamak…
3- Vakit darlığı… Kaza namazı ile vakit namazı arasında tertibe uyup sırayla kılamayacak kadar vaktin müsait olmaması… Bu halde önce vaktin namazı kılınır.