Kurban kesmek neden farz değil de vaciptir.
Öncelikle farz-vacip tanımlarını açıklayalım:
Farz, yapılması mutlak surette zorunlu olan vazifelerden olup, ef’âl-i mükellefîndendir. Farz-ı kati ve farz-i zanni diye ayrıldığı gibi, farz-ı ayn ve farz-ı kifaye olarak da kısımları vardır.
Farz-ı kati, kesin bir delil ile yani bir ayet veya Hz.Peygamber (S.A.V.) in hadis-i şerif adı verilen açık, sabit bir mübarek sözü ile yapılması mutlaka zorunlu olan vazifelerdir. Örneğin namaz kılmak, zekât vermek gibi… Farz-ı zanni ise, müçtehidlerin kati bir delil ile yakın derecede kuvvetli görülen zanni bir delil ile sabit olan vazifedir ki, farz-ı ameli de denilmektedir. Ayrıca buna delilinin zanni olmasından dolayı “vacip” adı da verilmektedir.
İşte vacip, yapılması şer’an kat’i derecede bir delil ile sabit olmamakla beraber her halükârda pek kuvvetli bir delil ile sabit bulunan şeydir. Bayram namazı, kurban, vitir gibi…
Söz konusu ayet-i kerimenin geçtiği süre Kevser suresidir. İlgili ayet-i kerimede “Rabbin için namaz kıl ve kurban kes”1 buyrulmaktadır.
İşte âlimlerimiz ayet-i kerimede geçen kurban kes (nahr) ifadesini farklı yorumlamışlardır. Nahr emri, kurban kesmeye mi, yoksa namazda sağ eli sol el üzerine koyup göğüs hizasında tutmaya mı veya iftitah tekbiri başta olmak üzere tekbirlerde elleri göğüs hizasına kadar kaldırmaya mı delâlet etmektedir? Yoksa kurban kes emri sadece Hz.Peygamber (S.A.V.) Efendimize mi mahsustur? Bu hususta hem ashab ve tabiînin, hem de onlardan sonra gelen müctehid imamların görüşleri farklıdır.
Bu sebepten ötürü Hanefi mezhebine göre kurban kesmek farz değil, vaciptir. Çünkü bir emrin farziyeti hem sübut, hem de delâlet yoluyla kâfi olmalıdır. Burada katiyet söz konusu değildir. Kurban kesmeye delalet, zannîdir.
Ayrıca şunu da ifade edelim ki Hanefi mezhebine göre amel bakımından farz ile vacip arasında bir fark yoktur. Fark, inanç bakımındandır. Vaciplerin yapılmasında farz gibi sevap, terk edilmesinde de azap vardır. İnkâr edilmesi bidattir, günahtır. Oysa farzın inkârı küfürdür.
dipnot
(1) Kevser suresi: 2