İktisat ve İsraf Ne demektir?
AYET-İ KERİME En’am/141- Asmalı ve asmasız (üzüm) bahçeleri, hurmaları, ürünleri çeşit çeşit ekinleri, zeytinleri ve narları, birbirine benzer ve benzemez biçimde yaratan O’dur. Her biri meyve verince meyvesinden yiyin, hasat günü de hakkını (zekat ve sadakasını) verin; ama israf etmeyin, çünkü O, israf edenleri sevmez.
Araf/ 31- Ey Âdemoğulları! Her mescide gidişinizde güzel giysilerinizi giyin ve yiyin, için, fakat israf etmeyin, Çünkü Allah israf edenleri sevmez.
İsra/29- Elini boynuna asıp bağlama (cimri olma), hem de onu büsbütün açıp saçma (israf etme); aksi halde kınanmış olursun ve eli boş açıkta kalırsın.
Yasin/19- Peygamberler de şöyle cevap verdiler: “Sizin uğursuzluğunuz beraberinizdedir. Size öğüt verildi diye mi (uğursuzluğa uğradınız)? Doğrusu siz israfı âdet etmiş bir kavimsiniz.”
Zümer/ 53- De ki: “Ey haddi aşarak nefislerine karşı israf etmiş olan kullarım! Allah’ın rahmetinden ümit kesmeyin. Çünkü Allah, bütün günahları bağışlar. Şüphesiz ki O, çok bağışlayıcıdır, çok merhamet edicidir.”
HADİS-İ ŞERİF
* İbnu Abbas (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: “(Cahiliye devrinde) kadın, Kâbe-i Muazzama’yı çıplak olarak tavaf eder ve şöyle derdi: “Bana kim ödünç bir tavaf elbisesi verecek?” Elbiseyi fercinin üzerine kor: “Bugün bir kısmı veya tamamı görülür ama, ondan açılanı helâl etmem” derdi. Bu tatbikatla ilgili olarak şu ayet indi: “Ey Ademoğulları! Her mescide güzel elbiselerinizi giyerek gidin, yiyin, için fakat israf etmeyin. Çünkü Allah müsrifleri sevmez”
* Ukbe İbnu Âmir (radıyallâhu anh) anlatıyor: “Resülullah (aleyhissalâtu vesselâm) ehline takı ve ipeği yasakladı ve: “Eğer sizler cennet takılarını ve cennetin ipeğini seviyorsanız, bunları dünyada takınıp giymeyin” buyurdu.”
Nesâi’nin İbnu Ömer’den yaptığı bir diğer rivâyette: “Resulullah, altın takınmayı, mukatta yani az bir parça olmak kaydıyla tecviz etti” denilmiştir. Mukatta: Az bir şey demektir, kulağın üst kısmına takılan küçük halka, kadın yüzüğü gibi. İsraf, kibir ve zekât vermekten kaçınmak gibi durumları mekruh addetmiştir.
* Hazreti Cabir radıyallahu anh anlatıyor: “Ben çarşıdan et almış hamala vermiş eve dönüyordum. Hazreti Ömer radıyallahu anh yolda bana yetişip: “Bu da ne?” diye sordu. “Canımız et çekmişti, gidip bir dirhemlik et satın aldım” dedim. Bunun üzerine: “Canın bir şey çektikçe gidip ondan alıyor musun? Herkese, israf olarak, canının her istediğini yemesi yeter!” diye çıkıştı.”
* Hazreti Câbir radıyallahu anh anlatıyor: “Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm bir gün: “Halınız var mı?” diye sordular. “Bizde halı da nasıl olsun?” dedim. “Şurası muhakkak ki o da olacak!” buyurdular. Nitekim dediği gibi oldu. Gün geldi ben hanımıma (israf ve mekruh addettiğim için): “Şu halını benden bari uzak tut!” diye çıkıştığım vakit: “Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm: “Sizlerin de halıları olacak!” dememiş miydi?” diye karşılık verdi.”
* Amr İbnu Şu’ayb an ebihi an ceddihi anlatıyor: “Bir adam Aleyhissalâtu vesselâm’a gelerek: “Ben fakirim, hiçbir şeyim yok, üstelik bir de yetimim var!” dedi. Aleyhissalâtu vesselâm: “Yetimin malından ye! Ancak bunu yaparken ne israfa kaç, ne aceleci ol, ne de kendine mal et” buyurdular.”
* İbnu Amr İbni’l-As radıyallahu anhüma anlatıyor: “Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: “Yiyiniz, tasadduk ediniz, giyiniz. Fakat bunları yaparken israfa ve tekebbüre kaçmayınız.”
* İbnu Ömer radıyallahu anhüma anlatıyor: “Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm abdest alan bir adam görmştü: “İsraf etme! İsraf etme!” buyurdular.”
* Abdullah İbnu Amr radıyallahu anhüma anlatıyor: “Resülullah aleyhissalâtu vesselâm, abdest almakta olan Sa’d’a uğramıştı: “Bu israf da ne?” buyurdular. Sa’d: “Abdestte dahi israf olur mu?” dedi. Aleyhissalâtu vesselâm: “Evet! cevabını verdi, akan bir nehir üzerinde olsan bile!”
* Hazreti Enes radıyallahu anh anlatıyor: “Resülullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: “Her iştiha duyduğunu yemen israftandır.”
İktisad, tasarruf etmek, lüzumsuz harcamalardan kaçınmak demektir.İktisadın zıddı israftır.Bugünkü sistem israfa özendiriyor ve adeta teşvik ediyor.
Hıristiyan ve batı ahlakını benimsemeye çalışan halkımız, medyanında yönlendirmesi ile alışveriş çılgınlığı yaşamakta, lüzumsuz harcamalar had safhaya çıkmaktadır.
İsraf, Allah’ın nimetlerinin kadrini, kıymetini bilmeme, onları ulu orta saçıp savurma demektir. Zaten şimdilerde ona “savurganlık” diyorlar. Bir yerde israfın hayat bulması orada “kaht” denilen kıtlığın boy göstermesini de beraberinde getirir. Bu bazen bereketin kesilmesi şeklinde tezahür eder.
Oruç, insanlara iktisadı öğreten önemli bir disiplindir. İstediği şeyi ve aklına geldiği zaman, hiçbir sınırlama getirmeden yapmaya alışık bir insan, oruçlu olduğu zaman mecburen onu yapmayacaktır. Meselâ, her aklına estiği zaman yemek yiyen, maddî olarak vücûdunun arzularına boyun eğen insan, oruçlu olduğunda mecburen akşamın olmasını bekleyecek, dolayısıyla da bu bekleyiş sayesinde o, iktisat etmeyi öğrenecek ve sorumsuzca yaşamaktan uzaklaşmış olacaktır.
İKTİSADIN MAKBULÜ, VARKEN YAPILANDIR
Ömer bin Abdülaziz’in ileri derecedeki zühd ve takvasını cimrilikle karıştıran bazıları:
-Ey müminlerin emiri! Siz bütün salahiyetler elinizde bulunan bir halifesiniz. İstediğiniz gibi giyinir, kuşanabilirsiniz, diyerek onun bu derece mütevazi yaşayışının sebebini sordular.
Ömer bin Abdülaziz, onlara şu cevabı verdi:
-İktisadın efdali, varlık zamanında olanıdır.
Affın efdali de, ceza vermeye muktedirken yapılandır.
HALİFENİN GÖMLEĞİ
Ömer ibni Abdülaziz, halifeliği zamanında, bir gün minberde, söylevle meşguldü. Minberin yakınında olan, bir grup halk, konuşması esnasında halifenin zaman zaman elini götürüp, gömleğini hareket ettirdiğini görüyorlardı. Bu hareket orada bulunan ve dinleyenlerin dikkatlerini celbetti. Hepsi kendi kendilerine, neden halifenin konuşma esnasında, elini gömleğine götürüp, hareket ettirdiğini soruyorlardı.
Toplantı tamamlanarak sona erdi. Araştırıldıktan sonra belli oldu ki halifenin, kendisinden öncekilerin Beytülmalden yaptıkları israfı telafi etmek ve Müslümanların Beytülmalin gözetlemek için, bir taneden fazla gömleği olmadığı için yeni yıkanmış gömleğini tekrar aynısını giymişti şimdi de, daha çabuk kurusun diye, hareket ettiriyordu.