Gıybet Nedir? Gıybet olmayan haller nelerdir?
AYET-İ KERİMELER Nisa/148: Allah, zulme uğrayanların dışında, çirkin sözün açıkça söylenmesinden hoşlanmaz. Allah her şeyi hakkıyla işiten, hakkıyla bilendir.
Hucurat/ 12: Ey iman edenler! Zannın bir çoğundan kaçının. Çünkü zannın bir kısmı günahtır. Birbirinizin kusurunu araştırmayın. Biriniz diğerini arkasından çekiştirmesin. Biriniz, ölmüş kardeşinin etini yemekten hoşlanır mı? İşte bundan tiksindiniz. O halde Allah’tan korkun. Şüphesiz Allah, tevbeyi çok kabul edendir, çok merhamet edendir.
Hümeze/ 1: Mal toplayıp onu tekrar tekrar sayan, insanları arkadan çekiştirip, kaş göz hareketleriyle alay edenlerin (hümeze ve lümezenin) vay haline!
HADİS-İ ŞERİF
* Hazreti Ebu Hüreyre radıyallahu anh anlatıyor: “Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: “Gıybetin ne olduğunu biliyor musunuz?” “Allah ve Resûlü daha iyi bilir!” dediler. Bunun üzerine: “Birinizin, kardeşini hoşlanmayacağı şeyle anmasıdır!” açıklamasını yaptı. Orada bulunan bir adam: “Ya benim söylediğim anda varsa, (Bu da mı gıybettir?)” dedi. Aleyhissalatu vesselam: “Eğer söylediğin onda varsa gıybetini yapmış oldun. Eğer söylediğin onda yoksa bir de bühtanda (iftirada) bulundun demektir.”
* Hazreti Aişe radıyallahu anha anlatıyor: “Ey Allah’ın Resûlü, sana Safiyye’deki şu şu hal yeter!” demiştim. (Bundan memnun kalmadı ve:)”Öyle bir kelime sarfettin ki, eğer o denize karıştırılsaydı (denizin suyuna galebe çalıp) ifsad edecekti” buyurdu. Hazreti Aişe ilaveten der ki: “Ben Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm’a bir insanın (tahkir maksadıyla) taklidini yapmıştım. Bana hemen şunu söyledi:”Ben bir başkasını (kusuru sebebiyle söz veya fiille) taklid etmem. Hatta (buna mukabil) bana, şu şu kadar (pek çok dünyalık) verilse bile!”
* Hazreti Enes radıyallahu anh anlatıyor: “Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki:”Mirac gecesinde, bakır tırnakları olan bir kavme uğradım. Bunlarla yüzlerini (ve göğüslerini) tırmalıyorlardı. “Ey Cebrail! Bunlar da kim?” diye sordum.”Bunlar, dedi, insanların etlerini yiyenler ve ırzlarını (şereflerini) payimal edenlerdir.”
* Müstevrid radıyallahu anh anlatıyor: “Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki:”Kim bir müslüman(ı gıybet ve şerefini payimal etmek) sebebiyle tek lokma dahi yese, Allah ona mutlaka onun mislini cehennemden tattıracaktır. Kime de müslüman bir kimse(ye yaptığı iftira, gıybet gibi bir) sebeple (mükafaat olarak) bir elbise giydirilirse, Allah Teâla Hazretleri mutlaka, onun bir mislini cehennemden ona giydirecektir. Kim de (malı, makamı olan büyüklerden) bir adam sebebiyle bir makam elde eder (orada salâh ve takva sahibi bilinerek para ve makama konmak için riyakarlıklara girer)se Allah Teâla Hazretleri Kıyamet günü onu mürâiler makamına oturtarak (rezil eder ve mürailere münasib azabla azablandırır.)”
* Sa’id İbnu Zeyd radıyallahu anh anlatıyor: “Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: “Ribânın en kötüsü, haksız yere müslümanın ırzını (manevi şahsiyetini) rencide etmektir.”
* Muaz İbnu Esed el-Cüheni radıyallahu anh anlatıyor: “Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: “Kim bir mü’mini bir münafığa (gıybetçiye) karşı himaye ederse, Allah da onun için, Kıyamet günü, etini cehennem ateşinden koruyacak bir melek gönderir. Kim de müslümana kötülenmesini dileyerek bir iftira atarsa, Allah onu, Kıyamet günü, cehennem köprülerinden birinin üstünde, söylediğinin (günahından paklanıp) çıkıncaya kadar hapseder.”
* Hazreti Cabir ve Hazreti Ebu Hüreyre radıyallahu anhüma anlatıyor:“Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki:”Ne fâsık ne de mücâhir (günahı açıktan işleyen) kimse için söylenen gıybet sayılmaz. Mücâhir olan hariç, bütün ümmetim affa mazhar olmuştur.”
* Hazreti Huzeyfe raadıyallahu anh anlatıyor: “Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: “Kattat (söz taşıyan) cennete girmeyecektir.”Müslim’in rivayetinde “nemmâm cennete girmeyecektir” şeklinde gelmiştir.
* İbnu Mes’ud radıyallahu anh anlatıyor: “Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: “Bana kimse, ashabımın birinden (canımı sıkacak bir) şey getirmesin. Zira ben, sizin karşınıza, içimde hiç bir şey olmadığı halde çıkmak istiyorum.”
* Bir gün boyu kısa bir kadın bazı meseleler sormak üzere peygamberimize gelir. Müşkillerini öğrenerek çıkıp gittikten sonra Hazreti Aişe:
-Ne kısa boylu bir kadın! Diye söylenir.Bunun üzerine efendimiz:”Gıybet ettin ya Aişe der.”
* Yine Allah resulü buyururlar:”Gıybetten sakının ! çünkü onda üç afet vardır:
Gıybet edenin duası kabul olunmaz.
Yaptığı hayrat kabul edilmez.
Gıybet edenin üzerinde günahlar birikir.
Bir de bu iş, basın-yayın yoluyla yapılıp, milyonlara mal ediliyor, milyonlar ona şahid tutuluyorsa, bu dalâleti irtikap edenlerin dünya-ukba felaketleri bir yana, topyekün milletin ciddi sarsıntılara maruz kalması kaçınılmaz olacaktır.
Bir insan hakkında söylenen “aval aval yüzüme baktı..” demek kadar da olsa duyduğu zaman muhatabın hoşuna gitmeyecek bir söz gıybettir ve haramdır. Yalan söylemek, zina etmek, hırsızlık yapmak ve namazı terketmek gibi haramdır.
Allah’u Teala öyle bir ölçü koyuyor ki insanların ırzını ve haklarını olmadıkları yerde bile koruyor.Rabbmizi yasak koyuyor; ko nu şa maz sın!….
O kişi yanında yoksa ve hoşlanmayacağı bir şeyse ki; onun elbisesi, arabası, hal tavır ve darvanışları, konuşmaları da buna dahil konuşmak yasaktır.
Ancak bazı hususlar var. Mesela bir adamın künyesi Topal Naci. Yani adam topal olduğu veya olmadığı halde künye olarak kalmış ve o lakabı kullanmadan kimse tanımıyor ise, o adamı bulmak için bunu söylemekte bir beis yoktur.
Bir adamın fitnesinden milleti sakındırmak için de yaptığı yanlışları (halkı ilgilendiren) anlatmakta bir beis yoktur.
Önemli bir mesele için soruşturulan bir insan için mesela kızını ona verecek olan bir baba damadını araştırıyor ve size soruyor:”bu nasış adamdır?” diye. Sizde bildiğiniz kötülüklerini ‘gıybet olur’ diye anlatmadınız, bu sefer siz sorumlu olursunuz, vebalini siz çekersiniz.Burada da anlatmak caizdir.
Mahkemede şahitlik yapıyorsunuz, gerçeklerin ortaya çıkması için doğal olarak bildiğinizi anlatmak zorundasınız, bu da gıybet olmaz…
Gıybet meselesi çok önemlidir.Mevla Teala kul hakkına karışmamaktadır. Eğer dünyada helallik aldıysanız ne ala, yok eğer ahirete kaldıysa haliniz (halimiz) yaman demektir.Resulullah Efendimiz’in şu hadisi bu korkunç tabloyu açıklıyor:
”Her kim bir müslümanı kötülemek için, şerefini düşürmek, insanlar içinde rencide etmek için bir kelam ederse sırat köprüsünde tevgif edilecek (dur denilecek) taki o kişi dediğinden sıyrılana kadar (helallik alana kadar.”
Orası boğaz köprüsünde beklemeye benzemez, altı cehennem kıldan ince kılıçtan keskin, düştün mü havada dumanın çıkar.
Aman Müslümanlar dikkat edelim.Kul hakkından kaçınalım.Ahirette Rabbimiz bizi affetmeye bahane arayacak ve affedecek, bizi batırırsa kul hakları batıracak.
AFFEDİCİ
Cüneyd-i bağdadi hazretleri , bir gün bir camide iken bir genç gelip:
– Allah rızası için bana yardım edin. Ben yardıma muhtaç bir kimseyim, der.
– Cüneyd-i bağdadi hazretleri bakar ki, genç sapa-sağlam bir insan, bu genç bu haliyle dilencilik yapmaya utanmaz mı? Niye çalışıp kazanmaz da dilencilikle kendini küçük duruma düşürür. Diye düşünür.
O gece Cüneyd-i Bağdadi hazretleri bir rüya görür. Rüyasında: camide gördüğü gencin vücudu bir kebap yapılıp bir tepsiye konmuş önüne getirilir. Cüneyd-i Bağdadi hazretlerine:
– Bunu yiyeceksin derler.
Hazret “o insan etidir, yenir mi?” diye karşılı verdiğinde:
– Ya dün camide nasıl yiyordun… yine öyle yiyeceksin!.. derler.
Daha sonrasını hazret şöyle anlatıyor:
– Meğer gıybet etmişim. Hemen korku ile uyandım. Abdest alıp iki rekat namaz kıldım. Tevbe istiğfar ettim. Sabah olunca, o hakkında konuştuğum genci aramak için dışarı çıktım. Aradım aradım, nihayet genci Dicle nehri kıyılarında buldum ki, önüne tere koymuş onları yiyor.
Genç benim geldiğimi görünce başını kaldırarak:
– Ey Cüneyd! Camide benim hakkımda kötü düşündüğün için tevbe edip pişmanlık duydun mu?diye sordu.
– Evet dedim…
Genç bana:
– O halde üzülme git! Dedi ve şu ayeti kerimeyi okuyarak kayboldu “Ve O Zattır ki kullarından tövbeyi kabul eder, günahlarını afv eder ve ne yaptıklarını bilir.”
GIYBET KARŞILIĞI HEDİYE
Anlatıldığına göre Hasan-ı Bari’ye “adamın biri seni arkadan çekiştirdi” dediler. Bunun üzerine Hasan Basri, adama bir tabak hurma ile birlikte şu haberi gönderdi:
– Duyduğuma göre sen bana iyiliklerini hediye ettin. Ben de buna karşılık vermek istedim. Fakat senin hediyene denk gelecek bir hediye veremediğim için özür dilerim”
SÖZ TAŞIMAK
Hasan Basri (kuddise sirrahu) Hazretleri’ne bir adam gelir ve:
-Falanca senin hakkında şöyle dedi, der.
-Ne zaman?
-Bugün.
-Nerede?
-Evinde.
-Onun evinde ne yapıyordun?
-Ziyafeti vardı, onun için gitmiştim.
-Orada ne yedin?
-Şunu, şunu, hatta sekiz çeşit yemeğin hepsinden yedim. Bunun üzerine Tabiinin büyük imamı:
-Be adam, sekiz çeşit yemeği karnına sığdırdın da, bu sözü sığdıramadın mı? Kalk git yanımdan, der.
TENKİT
Şeyh Sadi-i Şirazî anlatıyor. Çocukken gece ibadetine heveslenir, namaz kılar, Allah’a dua edermiş. Bir gün herkesin uyuduğu saatlerde Kur’an okurken, uyanık olan babasına:
-Neden geceyi uykuyla geçiriyor, kalkıp iki rekat namaz kılmıyorlar? demiş. Babası:
-Uyanık kalıp başkalarını çekiştireceğine keşke sen de uyusaydın, dîye çıkışmış.