TÜRKİYE’DE ERMENİ KİLİSELERİ
Ortadoks Ermeni Kilisesi ilk üç ekümenik konsilde belirlenen İznik-İstanbul Kredosu’nu (inanç ilkeleri) kabul ederler.Ermeni Kredosun’da Aziz Bakire’nin analığı ve (onlara göre-haşa) Kutsal Ruh’un ilahlığı konusunda daha net ifadeler yer almaktdır.(Abdurrahman Küçük-Ermeni kilisesi ve Türkler s.208)
Ermeni kilise’nin günlük ibadetleri, sabah ve akşam kilisede ruhban önderliğinde yapılmaktadır.Haftalık ibadet pazar günü kilisede yapılmaktadır.Ermeni kilisesi Noel (İsa’nın doğuşu) ve Epifani (vaftiz) i birleştirerek 6 Ocakta kutlama yapmaktadırlar.Katolik kilisesinin, İsa’nın doğumu için 24 Aralık’ı ve vaftizi için 6 Ocak’ı tesbit etmelerini ise eski putperes adeti saymışlardır.
(Kul ile Allah arasında kalması gerekirken) Günah itirafı vardır.Ama kiliselerinin çoğunda günah itiraf yeri yoktur.
Zina dışında boşanma yoktur.Boşanmış kadınla evlenmekte zina sayılmaktadır.(Ormanyos, Yageğetsin s201)
İstanbul Ermeni Patrikliği, günümüzde Türkiye Ermenileri Patrikliği ismini almıştır.İsminden de anlaşılacağı gibi, Patrikliğin yargı alanı Türkiye’deki Ortadoks Ermenilerini kapsamaktadır.Fakat Girit adası’nda da Patrikliğin idaresinde olan bir kilise bulunmaktadır.
1965 sayımında, Gregoryen olarak kayda geçen Türkiye Ermenileri nufusu olarak tesbit edilmiştir.Bu tarihte, Türkiye Ermenileri’nin % 80’inin İstanbul’da yaşamakta olduklarını görüyoruz.
Günümüzde, Türkiye Ermenileri Patrikliği’ne bağlı Ermeni kiliseleri, altı bölgeye ayrılmıştır.Bu bölgeler ve kiliseler şöyledir:
1.Bölge: Eski İstanbul. Bu bölgeye bağlı 15 kilise vardır.Bunlar:
1-Surp Asdvadzadzin Patrikliği Kilisesi: Kumkapı’da bulunan patriklik katedralinde, patriklik kilisesi dışında şu kiliseler bulunmaktadır: Surp Vorvots Vorodman Kilisesi, Surp Harutyun Şapeli, Surp Haç Kilisesi, Surp Hovhannes Vaftiz Şapeli ve Surp Toros Ayazma Şapeli.
2-Surp Kevork Ermeni Kilisesi:Samatya’da (Koca Mustafa Paşa) bulunan eski patriklik kilisenin yanında bir Surp Hovhannes Mgrdiç Ayazma Şapeli vardır.
3-Altımermer Surp Hagop Ermeni Kilisesi
4-Balıklı Surp Sarkis Anıt Mezar Şapeli
5-Kumkapı Surt Harutyun Ermeni Kilisesi
6-Gedikpaşa Surp Havhonnes Ermeni Kilisesi
7-Yenikapı Surp Tateos-Parteğomeos Ermeni Kilisesi
8-Narlıkapı Surp Havhonnes Ermeni Kilisesi
9-Topkapı Surp Nigoğayos Ermeni Kilisesi
10-Yedikule Surp Pırgiç Ermeni Kilisesi
11-Bakırköy Surp Asdvadzadin Ermeni Kilisesi
12-Yeşilköy Surp Stepanos Ermeni Kilisesi
13-Balat Surp Hıreşdagabed Ermeni Kilisesi
14-Eyüp Surp Yeğya Ermeni Kilisesi
15-Eyüp Surp Asdvadzadzin Ermeni Kilisesi
2.Bölge: Boağaz’ın Avrupa Yakası.Bu bölgeye bağlı 12 kilise vardır:
1-Karaköy Surp Stepanos Ermeni Kilisesi
2-Karaköy Surp Krikor Lusavoriç Ermeni Kilisesi
3-Galatasaray Surp Yerrortutyun Ermeni Kilisesi Bu kilisenin yanında Surp Minas Şapeli bulunmaktadır)
4-Taksim Surp Harutyun Ermeni Kilisesi
5-Feriköy Surp Vartanants Ermeni Kilisesi
6-Başiktaş Surp Advadzadzin Ermeni Kilisesi
7-Ortaköy Surp Asdvadzadzin Ermeni Kilisesi
8-Kuruçeşme Yerevman Surp Haç Ermeni Kilisesi
9-Rumelihisar Surp Santuht Ermeni Kilisesi
10-Boyacıköy Surp Yertis Mangants Ermeni Kilisesi
11-Yeniköy Surp Asdvadadzin Ermeni Kilisesi
12-Büyükdere Surp Hripsimyants Ermeni Kilisesi
3.Bölge: Boğazın Anadolu Yakası. Bu bölgey bağlı 7 kilise vardır:
1-Kadıköy Surp Takavor Ermeni Kilisesi
2-Üsküdar Surp Haç Ermeni Kilisesi
3-Üsküdar Surp Garabed Ermeni Kilisesi
4-Kuzguncuk Surp Krikor Lusavoriç Ermeni Kilisesi
5-Kandilli Surp Yergodosan Arakelots Ermeni Kilisesi
6-Beykoz Surp Nigoğayos Ermeni Kilisesi
7-Kartal Surp Nışan Ermeni Kilisesi
4.Bölge: Adalar. Bu bölgede bir kilise vardır.
Kınalıada Surp Krikor Lusavoriç Ermeni Kilisesi
5.Bölge: Anadolu Ermeni Kiliseleri. Bu bölgeye bağlı 6 kilise vardır.
1-Kayseri Surp Krikor Lusavoriç Ermeni Kilisesi
2-Diyarbakır Surp Giragos Ermeni Kilisesi (Burada Surp Sarkis Ermeni Kilisesi ve Surp Hagop Şapeli’de bulunmaktadır)
3-Derik Surp Kevork Ermeni Kilisesi
4-İskenderun Surp Karasun Manuk Ermeni Kilisesi
5-Kırkhan Surp Krikor Lusavoriç Ermeni Kilisesi
6-Vakıflıköy Surp Asdvadzadzin Ermeni Kilisesi
6.Bölge: Girit Adası. Bu bölgede de bir kilise vardır:
Armenian Churc of. St. John the Paptist (Vaftizci Aziz Hovhannes Ermeni Kilisesi)
Bu sayılan kiliseler cemaatlere ait olan mekanlar.Yani yukarıda sayılan her kilisenin bir cemaati var.Aşağı yukarı Türkiye’nin her ilinde kilisesi olmayan ermeni cemaatleri de bulunuyor.
Bu sayılanlar Vakıflar Müdürlüğünce bilinen resmi kiliseler.Gayri resmi olanların sayısı bilinemiyor.Bu gibi kiliseler de okul, hastane, yetimhane gibi neslimizi tehlikeye düşürebilecek kurumlara el atıyor.
Ve bunlar sadece ermeni hıristiyan cemaatlerine ait olan yerler.Bunlar gibi yüzlercesi Türkiye’yi bir ağ gibi sarmış, kuşatmıştır.Misyonerlik faaliyetleri her ne kadar gündeme gelmese de önü alınamaz bir hale gelmiştir.
Bizim daha bir gayretli çalışmamız gerekmektedir.Zaman, zevk ve sefayı cennete bırakma zamanıdır.Allah için, bu milleti kurtlara yem etmeyelim.Bir kişi bile kurtarsak kar sayalım.Biz bir kişi için gayret edersek, Mevla o gayretimiz sebebiyle 100 kişiyi kurtarır.
”Allah sabredenler ile beraberdir”